De afgelopen tijd verschijnt er overal wel een berichtje over psychiatrie en (zelf)stigma.
Naïef als ik ben, heb ik lang gedacht dat ik geen last heb van stigmatisering, want, ik ben ik, ik accepteer mensen, etc. ....Toch?
Vorige week had ik het zijdelings met iemand over arrangementen en ze liet vallen dat ik misschien ook wel iets aan een arrangement over (zelf)stigmatisering zou kunnen hebben; dat heeft me de afgelopen week aan het denken gezet:
Wat is een stigma nou eigenlijk?Een stigma is een schandvlek of brandmerk dat aan een bepaald persoon, een groep personen of aan een zaak wordt gekoppeld. Een stigma kan ook een vooroordeel zijn dat leeft bij een bevolkingsgroep.
Als men een bepaalde groep brandmerkt/stigmatiseert, dicht men die groep als geheel een bepaald negatief kenmerk toe. Het is voor de gestigmatiseerde groep, zoals het voor een gebrandmerkte onmogelijk is van het merkteken af te komen, zeer moeilijk om een stigma kwijt te raken. Stigmatisering vindt vooral plaats op het vlak van conflicten tussen bevolkingsgroepen. "Nederlanders" hebben het stigma gierig te zijn, "Belgen" zouden dom zijn, "allochtonen" profiteurs. Aan genoemde voorbeelden is te zien, dat stigmata soms ironisch, dikwijls echter kwaadaardig zijn.
Stigmatiseren is in de regel altijd subjectief. Dit ongemak brengt met zich mee dat de meeste stigmatiserende opmerkingen foute veronderstellingen over een groep of individu zijn. Het slachtoffer wordt immers altijd benadeeld als hij gebrandmerkt wordt door een ander; want het is moeilijk om invloed uit te oefenen tegen stigmatiserende opmerkingen. Brandmerken is altijd determinant en om die reden sociaal onverantwoordelijk gedrag. Het is een gevolg van twee andere sociale verschijnselen genaamd roddel en smaad.
(volgens de almachtige wikipedia.)
(Zelf)stigmatisering door opvoeden/vooroordelen/school?
De afgelopen week heb ik me gerealiseerd dat ik, o.a. door opmerkingen uit het verleden, opvoeding, sociale omgangsnormen en wat je ook maar kan bedenken, behoorlijk goed ben geworden in het zelfstigmatiseren en daardoor ook (onbewust) naar te handelen:
Tijdens de basisschooltijd heb ik schijnbaar al geleerd dat je zo normaal mogelijk moet doen; mensen die anders zijn die zijn gek, en die zijn eng/moet je bij uit de buurt blijven/etc. etc. Waar het beeld specifiek vandaan komt? Geen idee, denk iets in de samenleving ofzo.
Ook voorbeelden als een tante waar je uit de buurt moest blijven vanwege 'vreemd gedrag' 'die is gek' en die gaanderweg door de familie vermeden werd, heeft mij als tiener al het gevoel gegeven dat ik zo normaal mogelijk moest zijn, immers, als mensen wisten wat er aan de hand is werd je uit de familie gegooid, want dat is ook met haar gebeurd, toch..? (Tsja, de logica van een tiener)
Ik kan me nog vaag herinneren dat ik als 13 jarige bij Jeugdzorg (Zou nu het centrum voor jeugd en gezin zijn) terecht kwam en behoorlijk moest drammen om het op een akkoordje te gooien met de spv-er daar om vooral niet mijn moeder te bellen/in te lichten, waarom? Angst. Voor afwijzing.
Over het volgende ben ik niet helemaal zeker, maar ik meen me ook heel vaag te herinneren dat ik van mijn moeder vooral niet tegen mijn vader iets over Jeugdzorg of het Riagg moest zeggen (Wat ik sowieso al niet van plan was; te gewend om dingen te verbergen.) en eigenlijk zou ik nog steeds niet weten of mijn vader überhaupt wist dat er ook maar iets aan de hand was, laat staan wat precies. (Dus, pap, als je dit leest.. Heb je ooit geweten dat ik al op mijn 13e in de GGZ terecht kwam? Zo niet, bij deze, sorry :p)
Overigens was ik het Riagg na een tijdje zelf zat (Tsja, ik was een behoorlijk eigenwijze tiener) en heb ik er eigenlijk vooral van geleerd om mijn problemen vooral nog beter te verbergen; om nog meer te proberen om me zo normaal mogelijk te gedragen terwijl ik nooit echt gelukkig ben geweest.
Ik durf zelfs te wedden dat mijn broertje en zusje, waarmee ik in 1 huis woonden, nooit echt hebben geweten hoe erg het was, of dat ik als 13 jarige mezelf al beschadigde. (Sorry!)
MBO/HBO/ouder worden moet dit wel hebben veranderd, toch?
Nope, eigenlijk niet: Eigenlijk hebben mensen me altijd als 'vreemd' 'anders' 'erg verlegen/onzeker' 'stil' gezien, en tegelijkertijd iemand die altijd lacht/vrolijkt lijkt, als een soort irritant masker waar ze maar niet vanaf komt. Een schild, om te voorkomen dat mensen verder vragen. Maar goed, dit ging over stigma's, niet over maskers.
Zelfs in de paar therapie groepen waar ik in gegooid ben heb ik achteraf gezien mezelf vooral weggecijferd, nog altijd uit een soort van angst om veroordeeld te worden, als gestoord gezien, mensen af te schrikken: Waarom? Angst.
Waarom? Door voorbeelden om me heen, immers, mensen die anders/raar zijn worden verstoten.
Bij de chemie-opleidingen was het misschien niet zo raar, want gelijk na de middelbare school, planeet ontkenning, niks aan de hand, enz. enz.
Nog meer toneel, ontwijkend gedrag, HBO'tje erbij...
ook een nieuwe start, jaren later, op notabene een hulpverleningsopleiding was ik zo bang om veroordeeld te worden, dat ik, achteraf gezien, mezelf per ongeluk heb vervreemd van de rest van de klas: Je zou zeggen dat juist in een hulpverleningsopleiding je jezelf zou moeten kunnen zijn, toch...? In plaats daarvan liep ik op mijn tenen om maar zo gewoon mogelijk te zijn en de dag proberen door te komen.
Overigens gold dat niet alleen voor mijn klas: Mijn eigen familie wist het niet eens, net zomin als de paar crisis-opnames de 2 jaar daarvoor.
Zelfs toen ik in november t/m oud en nieuw zat opgenomen wegens suïcidaliteit, vrijwel niet meer kunnen eten en daardoor zelf ondertussen ook aardig wanhopig te worden, is denk ik het enige wat ze wisten dat ik ziek was, een lang griepje of geen idee eigenlijk.
De hele afdeling kreeg visite, of wat dan ook: Ik was ondertussen te druk bezig om bang te zijn voor afwijzing, en had maar voor mijn familie besloten dat ik ze er niet mee hoefde te belasten.
En, hoe gaat het nu dan?
Tsja, nu gaat het eigenlijk niet veel anders: Nog steeds voel ik me heel ongemakkelijk rondom anderen, heb ik het gevoel dat mensen me erg snel veroordelen omdat ik in de Wa-Jong zit (Geloof me, als ik zou kunnen werken had ik het echt wel gedaan. Het is lang niet zo flex als het klinkt om jarenlang de hele dag door niks te doen en van nog geen 1000 euro per maand rond te moeten komen.)
Maar, ook: Nog steeds verberg ik mijn problemen zoveel mogelijk voor mijn familie: Begrijpelijk worden zij hier weer kriegel van. Waarom? Ik ben nog steeds bang dat ik door iedereen word afgewezen.
Sociale omgang? Awkward, ik heb nog altijd geen idee hoe ik me moet gedragen maar, vooral: Ik ben pijnlijk bewust van mezelf, van hoe ik me hoor te gedragen, of ik niet raar overkom, van mijn sociale tekortkomingen om echt te kunnen genieten van contact, waardoor ik het maar het liefst vermijd.
Maar ook: Van mensen in de buurt, die weer eens zeuren over die mensen van 'Pameijer', dat ze verhuizen wegens de overlast (Overigens is er maar eentje van Pameijer die af en toe de straat bij elkaar schreeuwt, en de onderburen waar ze al veel langer last van hebben is niet eens van Pameijer, zucht.)
Dus, gaat dit goed? Zoals zou moeten?
Nope, bij lange na niet: Maar zo ratelend/nadenkend kom ik er tenminste wel voor mezelf min-of-meer achter waar dat gevoel, die zogenaamde stigma's, vandaan komen.
Misschien, heel misschien, dat ik nog eens leer dat ik wel om aandacht/hulp mag vragen; soms ben ik stiekem jaloers op die gast die schreeuwt: Als het met hem niet goed gaat, weet iedereen het en staat er een heel circus voor de deur.
Zodra het met mij iets minder gaat, maak ik mezelf nog kleiner, nog onzichtbaarder, terwijl ik - voor de buitenwereld misschien - nog vrolijker lijk, in de hoop dat niemand me afwijst, voor gek verklaart, of whatever...
